Kırık Nedir?

Bir kemikte meydana gelen kırılma veya çatlamaya kırık adı verilir.

Atel (Sabitleme) Nedir?

Zedelenmiş dokuların veya hasar görmüş kemiklerin düzgün bir biçimde sabitlenmesi için kullanılan malzemelerdir.

Kırık Nedenleri:

Kırık, kemikten küçük bir parçanın kopması, bir parçanın ayrılması veya uzuvda şekil bozukluğuna neden olan tam bir kırığa kadar uzanan farklı tiplerde karşımıza çıkabilir. Normal şartlarda bir kemiğin kırılabilmesi için ciddi bir kuvvete ihtiyaç vardır. Bununla birlikte, çocuklarda kemikler esnektir ve bir dal gibi bölünebilir, bükülebilir veya çatlayabilir. Kırık, kemiklere doğrudan (darbe) veya dolaylı kuvvet (bükülme, burkulma) sonucunda meydana gelebilir.

Doğrudan Kuvvet: Kemik, kuvvetin uygulandığı yerden kırılır. Örneğin; merdiven gibi çıkıntılı bir oluşumun üzerine düşme, bir sopa ile kaval kemiğine vurulması veya ateşli silah yaralanması gibi.

Dolaylı Kuvvet: Kırık, kuvvetin uygulandığı noktanın uzağındaki bir kemikte meydana gelir. Örneğin; yüksekten topukları üzerine atlayan bir kişide omurgada kırık olması gibi.

Kas Kuvvetleri: Kırık, bir grup kasın şiddetli kasılması nedeniyle oluşur. Örneğin; şiddetli öksürük sırasında meydana gelen kaburga kırığı gibi. Bu tip bir kırık çok nadir görülür ve çoğunlukla altta yatan diğer hastalıklarla ilişkilidir.

Kırık tipleri:

Kırıklar, kapalı veya açık oluşuna göre ikiye ayrılır. Bunlar:

Kapalı kırıklar: Kırığın üzerindeki cilt sağlamdır. Ancak kemik uçları yakındaki dokulara ve kan damarlarına zarar vermiş olabilir.

Açık kırıklar: Kırığın üzerindeki cilt sağlam değildir. Kırık kemik ve/veya parçaları cilt yüzeyinden görülebilir ancak bu her zaman şart değildir. Genellikle kırık yerinde bir kanama vardır. Kırık kemiğin dış ortam ile olan teması nedeni ile kir, toz ve mikroplar yaraya girebilir. Bu yüzden de bu tür kırıkta enfeksiyon riski yüksektir.

Diğer bir sınıflama ise basit veya karmaşık (komplike) olmasına göre yapılan sınıflamadır. Bu sınıflamaya göre karmaşık (komplike) kırıklar daha yaygın görülen kırık tipidir ve kırığın daha ciddi olduğunu gösterir. Karmaşık (komplike) kırığın özellikleri aşağıda sıralanmıştır. Eğer;

Kırılan kemik birden fazla parçaya ayrılmışsa

Yumuşak dokular ve hayati organlar ciddi şekilde hasar görmüşse

Tek bir kemiğin birkaç yerinde ve birden fazla kırık varsa

Kırılan kemiğin oluşturduğu eklemde çıkık veya eklem yaralanması varsa kırık karmaşık olarak kabul edilir. Aksi takdirde, kırık “basit kırık” olarak sınıflandırılabilir.

Kırık Belirti ve Bulguları Nelerdir?

• Kırık yerinde veya çevresinde özellikle hareket ettirme sırasında artar ağrı ve hareketlerde zorlanma
• Kırık yerinde hassasiyet ve dokunma ile ortaya çıkan ağrı (kırık şüphesi olan yere asla sert bir şekilde bastırılmamalıdır!)
• Kemik uçlarının hareket etmesine bağlı meydana gelen çıtırtı sesinin duyulması (bunu duymak için uğraşılmamalıdır).
• Kırık yerinde şekil bozukluğu, şişme ve morarma
• Etkilenen uzuvda kısalma, eğilme veya bükülme
• Kırık yerinde doğal olmayan bir hareketin hissedilmesi ya da normal hareket yetisinin kaybı
• Normal uzuv hareketlerinden zorlanma ya da hiç hareket ettirememe (örneğin yürüyememe)
• Kırık yerinde kanama
• Kırık yerinde renk değişikliği
• Açık yara
• Özellikle uyluk kemiği veya leğen kemiği kırılmışsa şok belirtiler

DİKKAT!!!

• Bir kemiğin kırılıp kırılmadığından emin değilseniz kırık kabul edin.
• Kırık bölgesinde bir şekil bozukluğu veya yerinden çıkmış gibi bir görünüm varsa bunu düzeltmeye çalışmayın. Bu yaralanmayı daha da kötüleştirebilir ve çok şiddetli ağrıya neden olur.

Kırıklara yönelik ilk yardımın temelde iki amacı vardır. Bunlar;

1. Yaralanma yerinde hareketi önlemek
2. Hastaneye nakil sırasında hastayı rahat ettirmek

Kırıklarda İlk Yardım Uygulama Basamakları ve Uygulanışı:

• Olay yerinin siz, yaralı ve çevredekiler için güvenli olduğundan emin olun.
• Yalnızsanız bağırın veya yardım çağırın ancak yaralıyı gözetimsiz bırakmayın. Olay yerindeki bir kişiden 112 acil yardım numarasını aramasını isteyin. Yardım isteyip istemediğinden emin olmak için de ona geri dönmesini söyleyin.
• Mümkünse, yaralılarla ilgilenmeden önce ellerinizi yıkayın. Ellerinizi yıkamak için su ve sabun kullanın. Varsa, alkol bazlı dezenfektanlar da kullanılabilir.
• Kendinizi korumak için eldiven kullanın. Eldiven mevcut değilse, temiz bir plastik torba kullanabilirsiniz. Mümkün olduğu kadar yaralının kanıyla temas etmemeye çalışın.
• Kırıklar genellikle diğer potansiyel yaralanmalar ile birlikte olduğundan hangi yaralanmanın daha acil olduğuna karar verin ve buna göre hareket edin.
• Kırık olan bölge sabitleninceye kadar yaralıyı hareket ettirmemeye çalışın. Mutlaka hareket ettirmeniz gerekiyorsa dikkatli olun ve imkân varsa çevredekilerden yardım isteyin.
• Yaralıya güven verin ve sakinleştirmeye çalışın.
• Yaralı, yaralanan kısmı destekleyebiliyorsa, ondan bunu yapmasını isteyin. Bulunduğu pozisyonda bir askı veya bandajla hareketsiz hale gelinceye kadar yaralanmanın üstündeki ve altındaki eklemleri ellerinizle destekleyin veya yaralıya hareketsiz kalmasını söyleyin.
• Yaralı kısmı bir bandaj veya atel ile hareketsiz hale getirin ve atel veya bandajın altındaki dolaşımı kontrol edin.
• 112 acil yardım ekibi gelinceye kadar yaralıyı sürekli gözlemleyin.
• Yaralıya su dahil kesinlikle herhangi bir yiyecek veya içecek vermeyin.
• Şiddetli bir kanama varsa, kanamanın üzerine bastırın ya da basınçlı bandaj uygulaması yapın.
• Yaralının bilinci kapalı ancak hala nefes almaya devam ediyorsa;
• Yaralıyı derlenme pozisyonuna getirin.
• Yaralıyı gözlemlemeye ve solunumunu kontrol etmeye devam edin.
• Ancak hasta/yaralının solunumu durursa: Temel Yaşam Desteğine başlayın.

Eklem Nedir?

Kemikler arasındaki işlevsel bağlantıyı sağlayan birleşme yerleridir.

Çıkık Nedir?

Eklemi oluşturan kemiklerin yer değiştirmesi nedeni ile, eklem yüzeylerinin artık birbirleri ile temas etmeyecek şekilde tamamen bozulmasıdır. Bu süreçte eklemdeki destekleyici özellikteki bağlarda da hasar meydana gelebilir.

Çıkık Nedenleri:

Çıkıklar çoğunlukla vücudu etkileyen harici bir kuvvetin sonucu olarak kemikleri yerinde tutan bağların yırtılması ile oluşur. Eğer bir kemik yerinden çıkmışsa artık o eklem genellikle işlev görmez. Nedenleri genellikle, düşme, trafik kazası veya spor müsabakalarındaki yüksek hızlı çarpışmalar sonucu oluşan yaralanmalardır.

Çıkık belirti ve bulguları nelerdir?

• Çıkığın meydana geldiği bölgede;
• Ağrı
• Şişlik
• Şekil bozukluğu
• Sıcaklık, morarma veya kızarıklık
• Normal şekilde kullanma veya hareket ettirmede zorluk

Çıkıklarda ilk yardım uygulama basamakları ve uygulanışı:

• Çıkıktaki ilk yardımın esas amacı hayatı ve uzvu tehdit eden durumları yönetmektir.
• Eklem çıkıkları ciddi sonuçlara yol açabilirler. Örneğin; omurgadaki çıkıklar omuriliğe, omuz veya kalça çıkıkları ise uzuvları besleyen büyük sinirlere zarar verebilir ve bu durum felç ile sonuçlanabilir.
• Eklem çıkıkları kemik kırıkları ile birlikte olabilir.
• Çıkığı, kapalı bir kırıktan ayırt etmek zordur. Bu yüzden herhangi bir şüphe varsa, yaralanma kırık olarak kabul edilmelidir.

Çıkık olduğunu düşünüyorsanız;

• Olay yerinin siz, yaralı ve çevredekiler için güvenli olduğundan emin olun.
• Yalnızsanız bağırın veya yardım çağırın ancak yaralıyı gözetimsiz bırakmayın. Olaya yerindeki bir kişiden 112 acil yardım numarasını aramasını isteyin. Yardım isteyip istemediğinden emin olmak için de ona geri dönmesini söyleyin.
• Mümkünse, yaralı ile ilgilenmeden önce ellerinizi yıkayın. Ellerinizi yıkamak için su ve sabun kullanın. Varsa, alkol bazlı dezenfektanlar da kullanılabilir.
• Kendinizi korumak için eldiven kullanın. Eldiven mevcut değilse, temiz bir plastik torba kullanabilirsiniz. Mümkün olduğu kadar yaralının kanıyla temas etmemeye çalışın.
• Eklemi hareket ettirmeyin. Yardım gelinceye kadar, etkilenen eklemi sabit pozisyonunda tutun.
• Yerinden çıkmış bir eklemi hareket ettirmeye veya yerine oturtmaya çalışmayın. Hareket etmek eklem ve çevresindeki kaslara, bağlara, sinirlere veya kan damarlarına zarar verebilir.
• Buz uygulaması yapılabilir. Buz ağrıyı azaltabilir ve iyileşme sürecine katkı sağlayabilir. Bunun için;
• Buzu bir bez veya havluya sararak yaralanma bölgesine uygulayın.
• Buzu doğrudan cilde temas ettirmeyin.
• Buz yoksa soğuk su kullanın veya soğuk bir kompres yapın.
• Buz uygulamaya 20 dakikadan fazla devam etmeyin