GENEL İLK YARDIM BİLGİLERİ

İlk Yardım Nedir?

Ani olarak ortaya çıkan hastalık veya yaralanma durumunda; kişinin hayatını korumak, sağlık durumunun kötüleşmesini önlemek ve iyileşmesine destek olmak amacıyla olay yerindeki mevcut imkânlarla uygulanan hızlı ve etkili müdahalelere ilk yardım denir.

İlk Yardımcı Kimdir?

Bakanlıkça belirlenen standartlara uygun eğitim alan ve aldığı eğitim çerçevesinde uygulamalar yapabilen, ilk yardımcı yetki belgesine sahip olan kişidir.

İlk Yardımcının Özellikleri Neler Olmalıdır?

Olay yeri genellikle insanların telaşlı ve heyecanlı oldukları ortamlardır. Bu durumda ilkyardımcı sakin ve kararlı bir şekilde olayın sorumluluğunu alarak gerekli müdahaleleri doğru olarak yapmalıdır. Bunun için bir ilkyardımcıda aşağıdaki özelliklerin olması gerekmektedir:

• İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmalı
• Önce kendi can güvenliğini korumalı
• Sakin, kendine güvenli ve pratik olmalı
• Eldeki olanakları değerlendirebilmeli
• Olayı anında ve doğru olarak haber verebilmeli (112’yi aramak veya aratmak)
• Çevredeki kişileri organize edebilmeli ve onlardan yararlanabilmeli
• İyi bir iletişim becerisine sahip olmalıdır.

Acil Durum Nedir?

Acil durum; sağlık, yaşam, mülk veya çevre için acil risk oluşturan durumları ifade eden ve çoğu zaman kötüleşmeyi önlemek için acil müdahale gerektiren durumlardır. Devrilen ya da çok sayıda aracın dâhil olduğu trafik kazaları, olay yerindeki kanlı manzaralar, normal dışı sesler ve olay yerinde sıkıntılı veya panik davranışlar gösteren kişilerin varlığı acil durum olarak kabul edilmelidir.

Derlenme (kurtarma, iyileşme, sabit yan yatış, recovery) pozisyonu nedir?

Derlenme pozisyonu, ilk yardımın bir parçası olarak bilinçsiz ancak normal nefes alan bir hasta/yaralının vücudunun yan yatar pozisyona getirilmesidir.

İLK YARDIMIN AMACI

İlk yardımın temelde 4 (dört) amacı vardır. Bunlar hasta/yaralının;

1. Hayatını korumak
2. Sağlık durumunun kötüleşmesini önlemek
3. İyileşmesine destek olmak
4. En yakın sağlık kuruluşuna güvenle ulaşımının sağlanmasına yardımcı olmaktır.

İLK YARDIM UYGULAMASINDA
RIZA ALINMASI

İlk yardımcı yasal ve etik bir sorun ile karşılaşmamak veya en aza indirmek için hasta/yaralının kendisinden veya 18 yaşından küçükse ebeveyninden ya da vasisinden rıza almalıdır. Rıza alınırken:

18 yaşın altında olan hasta/yaralıda:

• Varsa ebeveyninden veya vasisinden izin alın.
• Yardım teklifiniz reddedilirse yakınlarda kalın ve 112 acil yardım numarasını arayarak ambulans veya polis talebinde bulunun.

Bilinci yerinde olan hasta/yaralıda:

• Bilinç yerinde olan hasta/yaralının ilk yardımı reddetme veya kabul etme hakkı olduğunu unutmayın. Rızanın veriliş şekli sözlü veya bir baş hareketi şeklinde de olabilir.
• Rıza alırken ilk yardım eğitiminiz olduğunu söyleyin ve ne yapacağınızı açıklayın.
• Hasta/yaralı yardımınızı reddederse yakınlarda kalın ve 112 acil yardım numarasını arayarak ambulans veya polis talebinde bulunun.

Bilinci yerinde olmayan hasta/yaralıda:

• Bu durumda rıza alınmış kabul edilerek gerekli ilk yardımı yapın.
• Size öğretilen ilk yardım bilgi ve uygulamalarına uygun hareket edin.
• Sağlık ekibi gelinceye kadar ilk yardım uyguladığınız kişinin yanından ayrılmayın.

ACİL DURUM İLE BAŞA ÇIKMA

Acil bir durum ile başa çıkabilmenin ilk şartı, acil durumun ne olduğunu fark etmek ve anlamaktan geçer. İkinci şartı ise; yardım edip etmeme kararının verilmesidir.

1. Olay yerinin güvenli hale getirilmesi (Olay yeri değerlendirme)

Hasta/yaralıya müdahale etmeden önce olay yerinin ilk yardımcı, hasta/yaralı ve çevredeki insanlar açısından güvenli olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir. İlk yardımcının can güvenliğinin her zaman önce geldiği unutulmamalıdır. Bu yüzden olay yerinin güvenli hale getirilmesine yönelik ilk yardımcının yapması gerekenler aşağıda sıralanmıştır.

• Olayın ne olduğunu anlamaya çalışın.
• Olay yerinde sizi tehlikeye düşürecek bir durum varsa uzaklaşın ve yeteri kadar uzakta olduğunuzdan emin olun.
• Hasta/yaralı ve olay yerindeki diğer insanları korumak için alınması gereken önlemler varsa alın ve gerekli uyarıları yapın.
• Trafik, yangın, elektrik kabloları vb. yönünden bir tehdit olup olmadığını değerlendirin ve risk varsa gerekli önlemleri alın.
• Hasta/yaralı kişinin eşyalarının kaybolma ve hırsızlık açısından risk altında olduğunu unutmayın. Bunun için dikkatli olun ve gerekli önlemleri alın.
• Olay yeri güvensiz veya kendinizi tehlikeye atmadan ilk yardım uygulamak mümkün değilse, 112 acil yardım numarasını arayarak yardım isteyin.

İlk yardımcı olarak trafik kazasına müdahale ediyorsanız; olay yeri güvenliği açısından yukarıdaki önerilere ilave olarak aşağıdakileri de yapmalısınız:

Tüm müdahalelerinizi trafik kurallarına uyarak yapın.

• Olay yerinde yardımcı olabilecek başka kişiler varsa, bunlardan trafikteki sürücü ve yayaları uyarmalarını isteyin. Mümkünse sürücüler için kazanın her iki tarafına (ön ve arka) şehir içi en az 30 metre, şehirlerarası ise en az 150 metre mesafeye uyarı işaretleri yerleştirin. Müdahale sonrasında yerleştirdiğiniz uyarı işaretlerini kaldırmayı unutmayın.
• 112 acil yardım numarasını arayarak yardım isteyin.
• Kazaya karışan araçların motorlarını kapatın ve hareket etmelerini önlemek için el frenlerini çekin. Ayrıca, lastiklere de hareket etmemeleri için takoz benzeri bir engel koyun.
• Olay yerinde ve yakınında hiç kimsenin sigara içmesine izin vermeyin.

DİKKAT!!!

• Genel bir kural olarak, hasta/yaralı zorda kalmadıkça hareket ettirilmemelidir. Ancak;
• Hasta/yaralı kişinin olay yerinde bırakılması daha fazla tehlike oluşturuyorsa
• Olay yeri güvenli hale getirilemiyorsa
• Sağlık ekibi yakın zamanda gelemeyecekse ilk yardımcı kendisini tehlikeye atmadan ve taşıma tekniklerini kullanarak hasta/yaralıyı hareket ettirebilir.

 2. Hasta/yaralı kişinin durumunun değerlendirilmesi

Panik havasının hâkim olduğu acil durumlarda ne yapılacağını ve ne yapılamayacağını bilmek son derece önemlidir.

Değerlendirme belli bir sıra ve 3 (üç) adımda yapılmalıdır. Bunlar sırası ile;

Adım 1: Birincil kontrolün gerçekleştirilmesi

Adım 2: Tüm vücudun baştan sona yeniden değerlendirilmesi

Adım 3: Hasta/yaralının hikâyesinin alınması